6. Lưu ý

– Thận trọng khi sử dụng

Bệnh nhân và hoặc người chăm sóc nên được cảnh báo về các tác dụng không mong muốn nghiêm trọng về tâm thần có thể xảy ra khi dùng steroid toàn thân. Các triệu chứng điển hình thường xuất hiện trong vài ngày hoặc vài tuần sau khi bắt đầu điều trị. Nguy cơ này có thể tăng khi dùng với liều cao/thuốc có tác dụng toàn thân, mặc dù mức liều không dự đoán được sự khởi phát, loại, mức độ nghiêm trọng hoặc thời gian gây ra các phản ứng. Hầu hết các phản ứng phục hồi sau khi giảm liều hoặc ngừng thuốc, mặc dù có thể cần điều trị đặc hiệu. Bệnh nhân/người chăm sóc nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu lo lắng về sự tiến triển của các triệu chứng tâm thần, đặc biệt nếu trầm cảm hoặc có ý định tự tử. Bệnh nhân/người chăm sóc cũng nên cảnh giác rối loạn tâm thần có thể xảy ra trong hoặc ngay sau khi giảm liều/ngừng dùng steroid toàn thân, mặc dù các phản ứng như vậy không thường xuyên được báo cáo.

Cần đặc biệt thận trọng khi xem xét việc sử dụng corticosteroid toàn thân ở những bệnh nhân đang mắc hoặc có tiền sử bản thân hoặc gia đình bị rối loạn cảm xúc nặng. Các rối loạn cảm xúc gồm trầm cảm hoặc bệnh hưng trầm cảm và rối loạn tâm thần do steroid trước đó.

Khả năng hình thành u: Tác dụng trực tiếp hình thành khối u của các glucocorticoid chưa được biết, nhưng nguy cơ đặc biệt khiến các khối u ác tính ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch lan nhanh hơn khi dùng các thuốc này hoặc các thuốc khác đã được công nhận.

Calci hóa mạch máu và hoại tử da rất hiếm xảy ra khi điều trị bằng corticosteroid. Mặc dù calci hóa mạch máu và hoại tử da thường gặp ở những bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối, nhưng cũng đã được báo cáo ở những bệnh nhân dùng corticosteroid bị suy thận tối thiểu hoặc không bị suy thận và nồng độ calci, phosphat và hormon tuyến cận giáp bình thường. Bệnh nhân/người chăm sóc nên tham khảo ý kiến bác sĩ nếu các triệu chứng tiến triển.

Cần thận trọng khi sử dụng và theo dõi thường xuyên khi dùng corticosteroid đường uống, bao gồm cả prednisolone, được kê đơn cho những bệnh nhân mắc các bệnh lý sau:

• Bệnh lao: Những người có tiền sử lao trước đây hoặc đã chụp X-quang thay đổi đặc trưng của bệnh lao. Tuy nhiên, sự xuất hiện của bệnh lao thể hoạt động có thể được ngăn chặn bằng cách sử dụng liệu pháp điều trị phòng ngừa kháng lao.
• Bệnh viêm ruột: Các triệu chứng tái phát ở bệnh nhân mắc bệnh Crohn khi thay đổi từ viên nén thông thường sang viên nén bao tan trong ruột của prednisolone. Chỉ nên sử dụng prednisolone dạng viên nén không bao tan trong ruột cho bệnh Crohn, và dạng bao tan trong ruột nên sử dụng thận trọng trong bất kỳ tình trạng nào gây tiêu chảy hoặc thời gian diễn tiến nhanh.
• Tăng huyết áp.
• Suy tim sung huyết.
• Suy gan.
• Bệnh gan: Ở những bệnh nhân bị viêm gan thể hoạt động hoặc cấp tính, liên kết protein của các glucocorticoid bị giảm và tăng nồng độ đỉnh của glucocorticoid. Sự thải trừ prednisolone cũng giảm. Tác dụng của các corticosteroid tăng lên ở những bệnh nhân xơ gan.
• Suy thận.
• Đái tháo đường hoặc ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh đái tháo đường.
• Loãng xương: Đặc biệt chú ý ở phụ nữ sau mãn kinh do có nguy cơ cao.
• Nhu cầu corticosteroid có thể giảm ở phụ nữ mãn kinh và sau mãn kinh.
• Những bệnh nhân có tiền sử rối loạn cảm xúc nặng, đặc biệt ở những bệnh nhân có tiền sử rối loạn tâm thần do steroid gây ra.
• Ngoài ra, các corticosteroid, bao gồm prednisolone, cũng làm trầm trọng sự mất ổn định cảm xúc hoặc khuynh hướng tâm thần.
• Động kinh, và/hoặc rối loạn co giật.
• Loét dạ dày.
• Tiền sử bệnh cơ do steroid.
• Thận trọng khi sử dụng các glucocorticoid ở những bệnh nhân nhược cơ đang điều trị đối kháng cholinesterase.
• Do cortisone được báo cáo là hiếm khi làm tăng đông máu và lắng đọng huyết khối tĩnh mạch, thuyên tắc huyết khối, và viêm tắc tĩnh mạch, nên thận trọng khi sử dụng corticosteroid ở những bệnh nhân bị rối loạn huyết khối tắc mạch.

Chứng loạn dưỡng cơ Duchenne: Tiêu cơ vân thoáng qua và myoglobin niệu có thể xảy ra sau khi hoạt động thể lực gắng sức. Chưa rõ điều này là do prednisolone hay do tăng hoạt động thể lực.

Các tác dụng không mong muốn có thể được giảm thiểu bằng cách sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả trong khoảng thời gian ngắn nhất, và bằng cách uống liều duy nhất vào buổi sáng hoặc nếu có thể uống liều duy nhất vào buổi sáng cách ngày. Thường xuyên xem xét bệnh nhân để điều chỉnh liều phù hợp với diễn tiến bệnh.

Suy vỏ thượng thân

Liều corticosteroid dược lý kéo dài có thể dẫn đến ức chế trục HPA (suy vỏ thượng thận thứ phát). Mức độ và thời gian suy vỏ thượng thận tùy thuộc vào từng bệnh nhân, liều lượng, tần suất, thời điểm uống thuốc và thời gian điều trị glucocorticoid.

Ngoài ra, suy vỏ thượng thận cấp tính có thể dẫn đến tử vong nếu ngừng đột ngột glucocorticoid. Do đó, suy vỏ thượng thận thứ phát do thuốc có thể được giảm thiểu bằng cách giảm dần liều lượng. Suy vỏ thượng thận thứ phát do thuốc có thể tồn tại nhiều tháng sau khi ngừng điều trị; do đó, trong thời gian điều trị nếu bất kỳ tình trạng bệnh lý nào gây bởi stress xảy ra, nên sử dụng liệu pháp hormon để thay thế. Do sự bài tiết mineralocorticoid có thể bị suy giảm, nên cần bổ sung đồng thời muối và/hoặc mineralocorticoid. Trong thời gian điều trị kéo dài ở những bệnh bị tái phát nhiều lần, chấn thương, hoặc phẫu thuật sẽ cần tăng liều tạm thời; nếu ngừng sử dụng corticosteroid sau thời gian điều trị kéo dài, bệnh nhân có thể cần phải sử dụng lại corticosteroid tạm thời.

Tác dụng kháng viêm/ức chế miễn dịch và nhiễm trùng

Ức chế phản ứng viêm và chức năng miễn dịch làm tăng tính nhạy cảm với các bệnh nhiễm trùng và mức độ nghiêm trọng của chúng. Biểu hiện lâm sàng thường có thể là các bệnh nhiễm trùng không điển hình và nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết và bệnh lao có thể bị che giấu và có thể chuyển sang giai đoạn nặng hơn mà không bị phát hiện khi sử dụng các corticosteroid, bao gồm cả prednisolone. Tác dụng ức chế miễn dịch của glucocorticoid có thể làm khởi phát nhiễm trùng tiềm ẩn hoặc đợt cấp của nhiễm trùng tái phát nhiều lần.

Thủy đậu

Thủy đậu được quan tâm đặc biệt vì có thể gây tử vong ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch. Bệnh nhân (hoặc cha mẹ của trẻ em) không có tiền sử rõ ràng về thủy đậu cần khuyến cáo tránh tiếp xúc gần với bệnh nhân mắc thủy đậu hoặc Herpes zoster và nếu bị phơi nhiễm, nên tìm kiếm hỗ trợ y tế khẩn cấp. Những bệnh nhân chưa có miễn dịch đang sử dụng corticosteroid toàn thân hoặc đã sử dụng corticosteroid trong vòng 3 tháng trước đó cần được tạo miễn dịch thụ động với Varicella zoster immunoglobulin (VZIG); thuốc này nên được tiêm trong vòng 10 ngày kể từ ngày tiếp xúc với bệnh thủy đậu. Nếu đã chẩn đoán xác định mắc bệnh thủy đậu, bệnh nhân cần được chăm sóc chuyên khoa và điều trị khẩn cấp. Corticosteroid không nên ngừng lúc này và có thể phải tăng liều.

Sởi

Bệnh nhân dùng corticosteroid được khuyến cáo đặc biệt cẩn thận để tránh tiếp xúc với bệnh nhân sởi và nên tìm kiếm hỗ trợ y tế ngay nếu bị phơi nhiễm.

Sử dụng vaccin sống

Không nên sử dụng vaccin sống cho bệnh nhân dùng corticosteroid liều cao do phản ứng miễn dịch của cơ thể bị suy giảm. Nên hoãn sử dụng vắc xin sống tối thiểu 3 tháng sau khi ngưng điều trị bằng corticosteroid.

Ảnh hưởng trên mắt

• Sử dụng các corticosteroid kéo dài có thể gây đục thủy tinh thể dưới bao sau, và đục nhân thủy tinh thể (đặc biệt ở trẻ em), lồi mắt, hoặc tăng nhãn áp, có thể dẫn đến glaucom làm tổn thương các dây thần kinh thị giác. Nhiễm trùng thứ phát do nấm và virus ở mắt tăng lên ở những bệnh nhân sử dụng các glucocorticoid.
• Corticosteroid nên được sử dụng thận trọng ở những bệnh nhân bị viêm giác mạc do Herpes simplex vì có thể gây thủng.
• Điều trị glucocorticoid toàn thân có thể gây ra đợt cấp nặng của bong võng mạc xuất tiết dạng bóng nước và mất thị lực kéo dài ở bệnh nhân bị bệnh hắc võng mạc trung tâm thanh dịch vô căn.

Bệnh Cushing

• Do glucocorticoid có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm hội chứng Cushing, nên tránh dùng glucocorticoid ở những bệnh nhân Cushing.
• Tác dụng của các corticosteroid tăng lên ở bệnh nhân suy giáp.
• Rối loạn tâm thần có thể xuất hiện khi sử dụng các corticosteroid, bao gồm cả prednisolone, từ hưng phấn, mất ngủ, thay đổi tâm trạng, thay đổi tính cách và trầm cảm nặng cho đến các biểu hiện loạn thần.

Tăng áp lực nội sọ

Tăng áp lực nội sọ kèm phù gai thị (khối u giả trong não) liên quan đến điều trị bằng corticosteroid đã được báo cáo ở cả trẻ em và người lớn. Thường xảy ra sau khi ngừng điều trị.

Cơn xơ cứng bì thân

Cần thận trọng ở những bệnh nhân bị xơ cứng bì hệ thống vì tăng tỷ lệ (có thể gây tử vong) mắc cơn xơ cứng bì thận kèm theo tăng huyết áp và giảm tiết nước tiểu khi dùng liều hàng ngày từ 15 mg prednisolone trở lên. Do đó, huyết áp và chức năng thận (nồng độ creatinin) nên được kiểm tra thường xuyên. Khi nghi ngờ có cơn suy thận cấp, cần kiểm soát cẩn thận huyết áp.

Sử dụng ở người cao tuổi

Khi điều trị bệnh nhân cao tuổi, đặc biệt nếu trong thời gian dài, cần lưu ý những hậu quả nghiêm trọng hơn do các tác dụng không mong muốn thường gặp của corticosteroid khi lớn tuổi, đặc biệt là loãng xương, đái tháo đường, tăng huyết áp, hạ kali huyết, dễ bị nhiễm trùng và mỏng da. Cần giám sát lâm sàng chặt chẽ để tránh các phản ứng đe dọa tính mạng.

Trẻ em

Corticosteroid làm chậm phát triển ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và thanh thiếu niên, có thể không hồi phục, và do đó nên tránh sử dụng với liều dược lý kéo dài. Nếu cần điều trị kéo dài, liều điều trị nên được giới hạn để ức chế tối thiểu trục HPA và sự chậm phát triển. Sự tăng trưởng và phát triển của trẻ sơ sinh và trẻ em cần được theo dõi chặt chẽ. Nên điều trị liều đơn cách ngày.

Tăng nguy cơ bị đục nhân thủy tinh thể.

Tá dược

Prednisolone STELLA 5 mg có chứa lactose. Không nên dùng thuốc này cho bệnh nhân có các vấn đề về di truyền hiếm gặp không dung nạp galactose, thiếu hụt enzym lactase toàn phần hay kém hấp thu glucose-galactose.

– Phụ nữ có thai và cho con bú

Phụ nữ có thai

Khả năng corticosteroid qua nhau thai khác nhau giữa từng loại thuốc riêng lẻ, tuy nhiên, 88% prednisolone bị bất hoạt khi đi qua nhau thai.

Sử dụng corticosteroid cho động vật mang thai có thể gây ra các bất thường về sự phát triển của bào thai bao gồm hở hàm ếch, chậm phát triển trong tử cung và ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển của não. Chưa có bằng chứng cho thấy corticosteroid làm tăng tỷ lệ mắc các dị tật bẩm sinh, chẳng hạn như hở hàm ếch/môi ở người. Tuy nhiên, khi dùng trong thời gian dài hoặc lặp lại nhiều lần trong thai kỳ, corticosteroid có thể làm tăng nguy cơ chậm phát triển trong tử cung. Việc sử dụng corticosteroid, bao gồm cả prednisolone, trong thai kỳ cũng có thể dẫn đến thai chết lưu. Theo lý thuyết, suy tuyến thượng thận có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh sau khi phơi nhiễm với corticosteroid trước khi sinh nhưng thường tự khỏi sau khi sinh và hiếm khi quan trọng về mặt lâm sàng. Đục thủy tinh thể đã được quan sát thấy ở trẻ sơ sinh có mẹ được điều trị bằng prednisolone kéo dài trong suốt thai kỳ. Như với tất cả các loại thuốc, corticosteroid chỉ nên được kê đơn khi lợi ích cho mẹ và con lớn hơn nguy cơ. Tuy nhiên, khi cần thiết, bệnh nhân có thai có thể được điều trị như không mang thai.

Bệnh nhân bị tiền sản giật hoặc giữ nước cần theo dõi chặt chẽ.

Phụ nữ cho con bú

Corticosteroid được bài tiết một lượng nhỏ qua sữa mẹ. Corticosteroid phân bố vào sữa mẹ có thể ngăn cản sự phát triển và cản trở sản xuất glucocorticoid nội sinh ở trẻ bú mẹ. Vì chưa có các nghiên cứu đầy đủ về khả năng sinh sản ở người với glucocorticoid, prednisolone chỉ nên dùng cho phụ nữ cho con bú khi lợi ích cao hơn nguy cơ tiềm ẩn đối với trẻ sơ sinh.

Nồng độ của steroid trong sữa khoảng từ 5 – 25% so với trong huyết thanh và điều này xảy ra gần như song song với nhau sau khi uống.

Không có báo cáo nào liên quan đến ngộ độc ở trẻ sơ sinh sau khi phơi nhiễm với corticosteroid qua bú mẹ, tuy nhiên nếu người mẹ dùng liều prednisolone > 40 mg/ngày, trẻ sơ sinh cần được theo dõi về khả năng ức chế tuyến thượng thận.

– Khả năng lái xe và vận hành máy móc

Ảnh hưởng của thuốc lên khả năng lái xe, vận hành máy móc chưa được đánh giá. Chưa có bằng chứng về ảnh hưởng của prednisolone lên khả năng lái xe, vận hành máy móc.

– Tương tác thuốc

Tương tác của thuốc

Điều trị đồng thời với các thuốc ức chế CYP3A, gồm các thuốc có chứa cobicistat, cho thấy sẽ làm tăng nguy cơ mắc các tác dụng không mong muốn toàn thân. Nên tránh phối hợp này, trừ khi lợi ích mang lại lớn hơn nguy cơ làm tăng các tác dụng không mong muốn của corticosteroid toàn thân, trong trường hợp này bệnh nhân cần được theo dõi các tác dụng không mong muốn của corticosteroid toàn thân.

• Thuốc kháng acid: Giảm hấp thu prednisolone khi dùng một số thuốc kháng acid như magnesi trisilicate hoặc nhôm hydroxyd ở liều cao.
• Thuốc kháng sinh: Rifamycin làm tăng chuyển hóa và giảm tác dụng các corticosteroid. Erythromycin ức chế chuyển hóa methylprednisolone và các corticosteroid khác. Prednisolone có thể làm giảm nồng độ isoniazid trong huyết tương. Khi sử dụng đồng thời, có thể sẽ cần điều chỉnh liều isoniazid.
• Thuốc chống đông máu: Corticosteroid có thể làm giảm hoặc đôi khi tăng tác dụng của các thuốc chống đông máu. Cần theo dõi chặt chẽ chỉ số INR hoặc thời gian prothrombin để tránh chảy máu tự phát.
• Thuốc trị đái tháo đường: Glucocorticoid có thể làm tăng glucose huyết. Bệnh nhân đái tháo đường dùng đồng thời với insulin và/hoặc thuốc hạ glucose huyết đường uống có thể cần điều chỉnh liều.
• Thuốc chống động kinh: Carbamazepine, phenobarbital, phenytoin, và primidone tăng chuyển hóa và có thể làm giảm tác dụng của các corticosteroid.
• Thuốc kháng nấm: Amphotericin làm tăng nguy cơ hạ kali huyết, do đó nên tránh dùng đồng thời với các corticosteroid trừ khi cần dùng các corticosteroid để kiểm soát triệu chứng; ketoconazole ức chế chuyển hóa methylprednisolone và các corticosteroid khác.
• Thuốc kháng muscarinic (thuốc kháng cholinergic): Prednisolone được chứng minh là có tính kháng muscarinic. Nếu dùng đồng thời với một loại thuốc kháng muscarinic có thể gây suy giảm trí nhớ và khả năng chú ý ở người cao tuổi. Thuốc kháng giáp: Carbimazole và thiamazole làm tăng độ thanh thải của prednisolone.
• Thuốc kháng virus: Nồng độ prednisolone trong huyết tương có thể tăng khi dùng với thuốc kháng virus như ritonavir và indinavir.
• Glycosid tim: Tăng độc tính nếu xảy ra hạ kali huyết với các corticosteroid.
• Ciclosporin: Dùng đồng thời prednisolone và ciclosporin làm giảm độ thanh thải của prednisolone trong huyết tương (tức là tăng nồng độ prednisolone trong huyết tương). Cần điều chỉnh liều thích hợp nếu dùng đồng thời các thuốc này.
• Thuốc gây độc tế bào: Tăng độc tính trên huyết học của methotrexate.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Khả năng hình thành u: tác dụng trực tiếp hình thành khối u của các glucocorticoid chưa được biết, nhưng nguy cơ đặc biệt khiến các khối u ác tính ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch lan nhanh hơn khi dùng các thuốc này hoặc các thuốc khác đã được công nhận. Ức chế chuyển hóa có thể xảy ra giữa ciclosporin và prednisolone, và có thể làm tăng nồng độ trong huyết tương của cả hai thuốc.
• Cam thảo: Glycyrrhizin có thể làm chậm thải trừ prednisolone.
• Mifepristone: Tác dụng của các corticosteroid có thể giảm trong 3 – 4 ngày sau khi dùng mifepristone.
• Thuốc kháng viêm không steroid: Dùng đồng thời với các thuốc gây loét dạ dày như indomethacin trong khi điều trị corticosteroid có thể làm tăng nguy cơ gây loét đường tiêu hóa. Thận trọng khi dùng đồng thời aspirin với các glucocorticoid ở những bệnh nhân giảm prothrombin huyết. Mặc dù sử dụng đồng thời salicylate và các corticosteroid không làm tăng tỷ lệ mắc phải hoặc mức độ nghiêm trọng của loét đường tiêu hóa, nên thận trọng với tác động này. Nồng độ salicylate trong huyết thanh có thể giảm khi dùng đồng thời với các corticosteroid. Độ thanh thải qua thận của salicylate tăng do các corticosteroid và ngưng steroid có thể gây nhiễm độc salicylate. Thận trọng khi sử dụng đồng thời các salicylate và corticosteroid. Bệnh nhân nên theo dõi chặt chẽ tác dụng không mong muốn khi dùng cả hai thuốc.
• Oestrogen: Oestrogen làm tăng tác dụng của các glucocorticoid và cần điều chỉnh liều glucocorticoid nếu thêm hoặc ngừng oestrogen khỏi chế độ liều ổn định. Thuốc ức chế protease: Ritonavir tăng nồng độ prednisolone và các corticosteroid khác trong huyết tương bằng cách giảm độ thanh thải của prednisolone qua sự ức chế isoenzym P450 CYP3A4.
• Thuốc khác: Các tác dụng không mong muốn của các thuốc hạ glucose huyết (kể cả insulin), thuốc hạ huyết áp và thuốc lợi tiểu đối kháng với các corticosteroid; và tăng tác dụng hạ kali huyết của các acetazolamide, thuốc lợi tiểu quai, thuốc lợi tiểu thiazide, carbenoxolone và theophylline.
• Somatropin: Tác dụng thúc đẩy tăng trưởng có thể bị ức chế.
• Thuốc cường giao cảm: Tăng nguy cơ hạ kali huyết khi sử dụng liều cao các corticosteroid kết hợp với liều cao bambuterol, fenoteral, formoteral, ritodrin, salbutamol, salmeterol và terbutaline.

Tương kỵ của thuốc

Do không có các nghiên cứu về tính tương kỵ của thuốc, không trộn lẫn thuốc này với các thuốc khác.